Verlichting bij melkvee

Melkveestallen worden gekenmerkt door hun lagere temperaturen (5-20°C), hoge plafonds en grote verschillen tussen oude en nieuwe stallen. Het gaat hierbij ook vaak over open gebouwen, waar veel gebruik wordt gemaakt van daglichttoetreding. In melkveestallen wordt een mix aan geel en wit licht gebruikt: natriumdamplampen (geel licht), metaalhalide lampen (wit licht) en fluorescentielampen (TL).

De grafiek geeft een goed beeld van de verschillende lamptypes en hun rendementen. Hieronder wordt een oplijsting gegeven van de lamptypes die meest gebruikt worden in de land- en tuinbouw.

* Natrium damp hogedruk gasontlading (geel)  HPS
     Hoogste rendement

* Kwik damp hogedruk gasontlading (wit)  HPL
     Slecht rendement (door Europa verboden vanaf 2015)

* Metaalhalide hogedruk gasontlading (wit)  HPI
     Hoog rendement

* Fluorescentie of TL-lamp

     -  Hoog rendement indien elektronische voorschakelapparatuur gebruikt wordt
     -  Opgelet bij lage temperatuur, werkt optimaal bij temperatuur rond 25°C
     -  Ideaal voor automatisatie

* Light Emitting Diode  LED
    -  Redelijk rendement 
    -  Ideaal bij lage temperatuur
    -  Ideaal bij automatisatie

Verlichtingsoverzicht

Invloed van licht op melkvee/vleesvee

Onderzoek heeft uitgewezen dat het lichtniveau (verlichtingssterkte uitgedrukt in lux) en het aantal branduren een invloed heeft op de melkproductie , maar ook op de groei van kalveren en het gedrag van melkvee. 

Bij een lichtregime van 16 tot 18 uur continu verlichten met 150-200 lux en 6 tot 8 uur donker kan de melkproductie met 6 tot 15%  toenemen. Het licht dat wordt opgevangen door het netvlies, verlaagt de productie van hormoon melatonine. Melatonine maakt de koeien slaperig en minder actief.  Als er dus minder van deze stof wordt afgescheiden, neemt de productiecapaciteit van de koe toe. Zodra het melatonineniveau daalt, wordt het hormoon IGF-I versterkt aangemaakt in het bloed. IGF-I stimuleert de activiteit van de koe en daarmee de melkproductie. Opgelet, het lichtregime voor droogstaande koeien is precies andersom, namelijk 8 uur licht en 16 donker! Op die manier wordt er meer melatonine geproduceerd en de rustperiode gestimuleerd. Hierdoor kan een productieverhoging van ruim 3 kg per koe per dag tijdens de 4 eerste lactatiemaanden gerealiseerd worden. Er moet op het bedrijf wel nagegaan worden of dit praktisch realiseerbaar is.

Door gebruik te maken van veel licht bij jongvee, kan men een snellere puberteit bekomen.  Ook het interval tussen afkalven en eerste inseminatie kan men verkorten door veel licht te gebruiken. De vruchtbaarheidscyclus kan sneller herstart worden. Het effect van licht is grootst bij laagwaardig rantsoen en eerstekalfskoeien.

Het licht heeft geen invloed op de vreetsnelheid, het is eerder een visuele prikkel door de vreetplaatsen voldoende te verlichten. De koeien gaan meer liggen, waardoor er minder basaal energieverbruik is. Te lang licht, bijvoorbeeld 20u, zal een negatief invloed hebben op het vertonen van tochtigheidsverschijnselen.

Welke lamp kiezen?

Onderstaande tabel geeft u een eerste idee van welke lamptypes er waar kunnen gebruikt worden.

 

Verlichtings-
sterkte (lux)

Lichtkleur

Rendement
(lumen/W)

Voedergang

200-250

Geel (HPS) -
wit (HPI)

95 à 140 - 
70 à 90

Ligbox

150-200

Geel (HPS) -
wit (HPI)

95 à 140 -
70 à 90

Afkalf en
ziekenboeg

250

Wit (HPI of TL)

70 à 90

Behandelingsruimte
dierenarts

1000

Wit (HPI of TL)

70 à 90

Melkveestal algemeen

200

Geel (HPS) -
wit (HPI)

95 à 140 -
70 à 90

Melkput

500

Wit (TL)

70 à 90

Stockage

100

Wit (TL)

70 à 90

Bureau

500

Wit (TL)

70 à 90

Hieronder worden nog een aantal tips gegeven over welke lampen best in bepaalde omstandigheden gebruikt worden.

 

Lage temperatuur (winter 0°C tot 10°C) 
     - HPS of HPI: HPS heeft een hoger rendement dan HPI en bijgevolg zijn er dus minder armaturen nodig 
     - Beter geen TL  gebruiken; TL heeft een slecht rendement en moeilijke opstart bij lage temperaturen

Hoge nok: HPS of HPI

Laag plafond: TL

Wit licht noodzakelijk voor goede kleurweergave (melkpunt, ziekenboeg,...)
     HPI of TL

Automatisatie (met aanwezigheidsdetectie)
     TL MET elektronische starter!

Nachtverlichting (5 lux)
     LED (rood) of TL

Besparende tips

* Gebruik armaturen met een hoog rendement

* Kies voor een geschikt stralingsprofiel en zorg voor uniformiteit
     - Breedstralend bij lage plafonds (TL-verlichting)
     - Diepstralend bij hogere plafonds (HPS of HPI)

* Gebruik armaturen met een (elektrostatisch) afdekglas, zodat er geen stof komt op het glas. Op die manier bekomt men een hogere lichtstroom.

* Verkies armaturen met een hoge afdichtingsgraad, bijvoorbeeld IP65: stofdicht en spatwaterdicht.

* Reinig de armaturen tijdig en bekom zo extra licht.

* Verban zoveel mogelijk de hogedruk kwikdamp lamp (HPL). Deze lampen hebben een slecht rendement en worden door Europa verboden vanaf 2015. Kies voor metaalhalide lampen (HPI), deze lampen kunnen geplaatst worden op voorschakelapparatuur van kwikdamp lampen.

* Kies nu zoveel mogelijk voor armaturen met elektronische voorschakelappartuur of ballast. De conventionele ballasten zullen door Europa vanaf 2017. verboden worden.

* Creëer een aparte zone voor 'droge' koeien, hier is minder licht nodig.

* Gebruik automatisering. Hiervoor bestaan verschillende mogelijkheden. De verlichting kan aangestuurd worden op basis van tijd en/of lichtsterkte of gedimd worden in functie van het daglicht. Het dimmen met TL-verlichting is enkel mogelijk met dimbare elektronische ballast A1.

* Verban de T12 TL-lamp en kies voor T8 of eco TL-lampen.

Daglicht melkvee

Lees meer

Schrijf je in op de nieuwsbrief van Enerpedia.