Malempré is een klein dorpje in de Waalse provincie Luxemburg. Net geen 300 inwoners, drie hoofdstraten, vijf actieve landbouwbedrijven. En Malempré zal over enkele jaren volledig energie-onafhankelijk zijn. Dit kan dankzij houtsnippers, technische kennis en het enthousiasme van bezieler Vincent Sépult. De naam van het initiatief: Malempré, la chaleur d’y vivre.

Vincent Sépult is melkveehouder in Malempré. Op zijn eigen bedrijf, Ferme Saint Martin, was hij al langer bezig met verbreding. Hij doet aan hoeveverkoop, heeft een gezellige degustatieruimte voor roomijs en pannenkoeken en is sinds 1997 bezig met plattelandstoerisme in de vorm van de verhuur van gîtes en chambres d’hôtes. Een noodzaak, want de mogelijkheden voor landbouwers in Malempré zijn beperkt. Door de lage temperaturen groeien hier maar weinig gewassen. Veeteelt – zowel voor melk- als vleesproductie – is voor veel boeren in de omgeving de enige optie. En dan is verbreding een must.

Het was in 2008 dat Vincent zich verder begon te verdiepen in verbredingsmogelijkheden voor het ganse dorp. “De energiecrisis zette mij in 2008 met beide voeten op de grond. Aardgas is geen optie in Malempré, en ik had elk jaar 20.000 liter stookolie nodig voor de verwarming van de gîtes. Door de stijgende energieprijzen werd dit een steeds zwaardere kostenpost, en bovendien eentje die ik niet kon doorrekenen aan mijn klanten, want dan zou ik mij uit de markt prijzen. Een tweede wake-up-call kreeg ik toen ik naar de landbouwbedrijven rondom mij keek. In 2009 begonnen die stelselmatig weg te vallen. En dat is slecht voor de overblijvende landbouwers. Ik moest dus een activiteit vinden voor mezelf en collega-landbouwers om autonomer te worden en dus ons voortbestaan te garanderen.”

Centrale eenheid

Energie-onafhankelijkheid en verbreding 

Een haalbaarheidsstudie voor een biogasinstallatie bleek negatief. En ook een proefveld met miscanthus was geen succes: de teelt sloeg niet aan in de koude regio rond Baraque de Fraiture. De enige opties die nog overbleven, waren bosbouw en houtkanten. Toen Vincent te weten kwam dat voor openbare werken de drie hoofdstraten van Malempré zouden worden open gelegd, zag hij een kans. Een kerngroep met enkele dorpsbewoners werkte het idee uit: een gemeenschappelijk verwarmingssysteem voor Malempré via houtsnippers uit de eigen houtkanten. Hiervoor werd een coöperatieve vereniging opgericht. “Dit initiatief biedt een antwoord op diverse problemen in Malempré. We zijn voor onze energie niet meer afhankelijk van externe leveranciers en het is een verbredingsmogelijkheid voor onze landbouwers. Op ruimere schaal is dit ook een invulling van de veranderende functie van landbouwers in de hedendaagse maatschappij.” Vincent Sépult ziet nog veel toekomst voor de landbouw, ook voor de komende decennia. “Voor mij ligt de toekomst op het platteland. Steden zijn ontstaan in een context van industrialisering en massaproductie. Maar daarin ligt niet de sterkte van ons land. Het platteland biedt mogelijkheden voor verduurzaming.”

De timing in Malempré was strak. In 2011 ontstond het idee, twee jaar later zouden de openbare werken in het dorp plaatsvinden. Dat is een korte tijdsspanne voor een idee dat nog nooit in die vorm werd uitgevoerd. De kernploeg, die zich volledig vrijwillig inzette, ging op bezoek bij soortgelijke projecten in het buitenland en koos overal de ideeën die het best toepasbaar waren voor Malempré. De trekkers waren overtuigd, nu moesten de bewoners nog volgen. Uiteindelijk zegden 92 gezinnen toe: zij wilden in het project stappen. De gemeenschap stond in voor de bankgarantie. In een eerste fase werden 43 gezinnen aangesloten. In maart van 2014 werd de productie op gang getrapt. Het gaat om privé-woningen, enkele vakantiewoningen, en meerdere publieke gebouwen: de kerk, de crèche, een lagere school en sociale woningen. In het project in Malempré heeft het dorp zoveel mogelijk kennis zelf geleverd. “Hier in Malempré is veel knowhow aanwezig. We hebben fantastische ondersteuning gekregen van studiebureau Coretec. In de tweede fase zullen we het aantal aangesloten gezinnen opdrijven tot 60. Alle studies zijn achter de rug en wij zullen deze fase volledig zelf in handen kunnen nemen.”

Nooit duurder dan stookolie 

“In de periode vlak na de Tweede Wereldoorlog is de landbouwsector heel belangrijk geweest voor de economie. Maar daarna werden we meer en meer stiefmoederlijk behandeld. Hier gebeurt net het omgekeerde. De gemeenschap draagt het initiatief, de landbouwer is de enige leverancier en dus onmisbaar.Maar behalve leverancier zijn de boeren ook afnemer. Dat zorgt ervoor dat de prijzen nooit de pan zullen uit swingen.” De prijs van de verwarming is gebaseerd op een stookolieprijs van 72 cent, met een minimum van 60 cent en een maxium van 80 cent per liter. Veel bewoners van Malempré werden over de streep getrokken omdat ze mogelijk niet minder gaan betalen dan bij verwarming met stookolie, maar ook nooit meer. En zelfs al is de prijs voor brandstof niet veel lager, de prijs voor onderhoud van de installatie daalt, het risico op brand verkleint en daardoor gaat ook de verzekeringspremie naar beneden.

Pas aangeplante houtkanten.

De boer als brandstofproducent 

De houtsnippers worden nu nog aangekocht, maar de komende jaren zullen de plaatselijke landbouwers ook brandstofproducenten. Eerst wordt er gebruik gemaakt van bestaande houtkanten. Daarna willen de boeren vlak naast de eerste houtkant een tweede aanplanten, specifiek voor de productie van houtsnippers. Met de satelliet wordt er gezocht naar grond waar meer houtkanten kunnen worden aangeplant, grond die niet bruikbaar is voor de veeteelt krijgt zo een nuttige bestemming. In totaal zijn er dertig kilometer dubbele hagen nodig om continu genoeg houtsnippers te kunnen leveren. De coöperatieve richt zich ook op het wegennet in de buurt: als ze de houtkanten langs de wegen in Manhay beheren, kunnen ze een voorraad van 432 kilometer houtkant aanspreken, genoeg om Malempré voor heel veel jaren te verwarmen.”

De toekomst van Malempré ziet er dus goed uit. In een derde en laatste fase moeten alle woningen van het dorp worden aangesloten op hetgemeenschappelijke verwarmingsnet. Voor woningen die té afgelegen liggen om dit praktisch mogelijk te maken, wordt gedacht aan een houtsnipperkachel, zodat ook de gezinnen die daar wonen niet meer afhankelijk zullen zijn van stookolie. Voor Vincent zelf heeft het initiatief een aantal interessante nevenwerkingen. “Ik ben nu competitiever met mijn toeristische activiteitenomdat ik ook winst maak met de houtsnippers die dienen om de vakantiehuisjes te verwarmen. En een leuk extraatje: Malempré staat plots op de kaart van geïnteresseerde bedrijven, overheden en lokale besturen. Groepen komen ons dorp bezoeken om de energiehuishouding in Malempré te bekijken en tegelijk eten en drinken ze iets bij Ferme Saint Martin. Twee vliegen in één klap.”

Productie houtsnippers.

Liesbet Corthout - Innovatiesteunpunt