Op weg naar een nieuw evenwicht tussen landbouw en klimaat

ILVO organiseerde een drukbezochte studiedag over Landbouw en Klimaat. Het ILVO Expertisecentrum voor Landbouw en Klimaat (ILVO-ELK) lanceerde ook een website over klimaatslimme landbouw en klimaatonderzoek, waar alle kennis en lopende onderzoeksprojecten  gebundeld staat. Er is heel wat potentieel om onze landbouw op korte termijn klimaatvriendelijker en klimaatbestendiger te maken.

De grote klimaatuitdagingen

Droogte, (frequenter) extreme weersgebeurtenissen, exotische ziektes en plagen, een vroeger en langer groeiseizoen en een stijgende vraag naar irrigatie zijn de grootste uitdagingen voor de landbouw de komende decennia. Daar tegenover staat het onderbenutte potentieel van de sector om broeikasgassen op te slaan onder akkers en graslanden.
> Bekijk hier de presentatie ‘ELK: Werken aan een nieuw evenwicht tussen landbouw en klimaat’ - Sam De Campeneere

Past het landbouwgewas zich aan?

Er wordt volop ingezet op nieuwe soorten en aangepaste rassen die beter bestand zijn tegen de nieuwe klimaatomstandigheden. Voor voedergewassen wordt veel verwacht van een kruising tussen rietzwenkgras en raaigras, dat smakelijkheid, verteerbaarheid en droogtetolerantie van beide soorten combineert. Daarnaast lopen proeven met vlinderbloemigen en sorghum. Genomics, drones, en modellering worden hierbij als nieuwste technologieën ingezet. Naast rassenkeuze en veredeling kunnen irrigatie en precisielandbouw een belangrijke rol spelen in de groente-, fruit-, en aardappelteelt.
> Bekijk hier de presentatie ‘Zweten tijdens droogte? Past het landbouwgewas zich aan?’ - Tom De Swaef

De bodem als buffer voor eiwitten van bij ons

Koolstofopslag van landbouwbodems is afhankelijk van het landgebruik en –beheer. Akkers en graslanden bevatten maar liefst 50 en 80 ton C/ha, respectievelijk. Akkers omgezet in grasland slaan 0.5 tot 1 ton C/ha/jaar op; grasland scheuren zet dubbel zoveel C vrij. Het in standhouden van de huidige graslanden is veruit de meest lonende maatregel. Het toepassen van boerderijcompost, groenbedekkers en boslandbouw helpen koolstof onder akkers opbouwen. Onderzoek naar alternatieve lokale eiwitbronnen zoals (gras-)klaver, luzerne, quinoa en soja is volop aan de gang. Veenwinning voor gebruik in teeltsubstraten veroorzaakt veel methaanuitstoot. Klimaatvriendelijke alternatieven zijn gevonden in plantenvezels, compost, biochar en chitine.
> Bekijk hier de presentatie ‘Bodembeheer en teelt(systemen): landbouw als oplossing voor de klimaatopwarming?’ - Tommy D'Hose

Agrarisch landschap als buffer tegen hitte en droogte

Tot nu toe keken we vooral naar natuurgebieden om overstromingen op te vangen en verkoeling te bieden. Maar ook agrarische landschappen kunnen fungeren als klimaatbuffers in een sterk verstedelijkt Vlaanderen. ILVO onderstreept het belang van de mogelijke blauwe of klimaatadaptatiediensten. Het Vlaamse landbouwareaal staat echter sterk onder druk, en dus is een klimaatslimme inrichting nodig met participatie van de landbouwers en een fair financieringsmodel.
> Bekijk hier de presentatie ‘Kan het agrarisch landschap fungeren als klimaatbuffer in het sterk verstedelijkt Vlaanderen?' - Jeroen De Waegemaeker

Op weg naar een klimaatbewuste veehouderij

Binnen afzienbare tijd zullen melkkoeien 30 tot 40 procent minder methaan uitstoten door een combinatie van aangepaste rantsoenen en voederadditieven. Op langere termijn kunnen genetische selectie, efficiëntere productiesystemen en vaccinatie ook een rol spelen. Niet alleen bij runderen, ook bij pluimvee en varkens moeten we blijvend inzetten op een lagere koolstofvoetafdruk van het voeder door fasevoedering, alternatieven voor soja-eiwitten, en vertrekken van aminozuurbehoefte.
> Bekijk hier de presentatie ‘Klimaatbewuste veehouderij, hoever staan we?’ - Dorien Van Wesemael

Planten kunnen zichzelf verwarmen in de serre

De Exekas, een nieuw concept in de glastuinbouw dat bestaat uit een dampwarmtepomp in combinatie met aangepaste dag- en nachtschermen, bespaart maar liefst 75% primaire energie voor de verwarming en ontvochtiging van serres. De warmtevraag voor warme teelten daalt zo tot 10 – 11 m³ aardgas/m²/j. De nieuwe techniek wint de latente warmte uit de respiratiedamp en voert vocht af zonder de kas te moeten openen, waardoor geen CO2 verloren gaat.
> Bekijk hier de presentatie ‘Hoe planten zichzelf kunnen verwarmen in een serre’ - Veerle Van linden

Foto: De rain-out shelter van de afdeling ‘ILVO Plant’

Nieuwe vissoorten en aangepaste kustverdediging

De temperatuur stijgt niet alleen aan land, ook in onze oceanen. Hierdoor migreert het plankton, en daarmee de vissoorten die zich ermee voeden. Zo krijgen we in de toekomst nieuwe vissoorten in onze wateren. De zeespiegel stijgt en vraagt om een aangepaste kustverdediging onder de vorm van natuurlijke riffen. Gasmotoren en selectieve visserijtechnieken besparen op fossiele brandstoffen.
> Bekijk hier de presentatie ‘Klimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed?’ - Johan Robbens

>> Bekijk hier alle presentaties van de studiedag over Landbouw en Klimaat

Meer info

Veerle Van linden, onderzoeker
E veerle.vanlindenlvo.vlaanderen.be
T 09 272 28 11